مهاجرت یکی از پدیده‌های مهم اجتماعی است اما برخی از صاحبنظران علوم اجتماعی، نبود زیرساختهای لازم، بی توجهی به نیازها، نگرش غلط فرهنگی، بیکاری روز افزون را از جمله عوامل مهاجرت روستاییان به شهرها برشمردند.
به گزارش مرکز اطلاع‌رسانی و خبری روستا و عشایر ایران، از سوی دیگر پدیده مهاجرت روستاییان ، از جمله افزایش سریع جمعیت شهری، حاشیه نشینی و بروز بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و کمبود امکانات مربوط زیرساختی را برای شهرها به ویژه در کلان شهرهای کشور به دنبال داشته است.
*** آمارمهاجرت روستانشینان به شهرها
آمار مهاجرت روستانشینان به شهرها سال ۱۳۵۷ و در اوایل انقلاب اسلامی جمعیت روستانشین کشور، ۷۰ درصد بوده و این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۲۷ درصد رسیده است. سمنان هم از جمله استان‌های کشور است که با افزایش مهاجرت روستانشینان به شهرها مواجه است و با مشکلات و پیامدهای ناشی از آن مواجه است.
برایند آمار رسمی موجود، در سال ۱۳۸۵ جمعیت روستاهای سمنان ۱۴۹هزار نفر بود و در سال ۱۳۹۰ جمعیت در این مناطق به ۱۳۹ هزار نفر رسید و در سال ۱۳۹۵جمعیت در روستاهای استان ۱۴۱ هزار نفر اعلام شده است.
ادر زمان حاضر ۷۰ درصد جمعیت ایران در شهرها زندگی می‌کنند که این آمار، آمار مناسبی نیست، چون مسیر آبادانی شهرها از روستاها می‌گذرد و اگر روستاها آباد نشوند، شهرها نیز نمی‌توانند به خوبی مسیر توسعه و آبادانی را طی کنند.
*** غفلت از گردشگری روستایی و اقتصاد ضعیف زندگی روستاییان
“مجید ملکی”، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان، “منصور کشاورزیان”، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان، “احسان عباسپور”، سرپرست سازمان تعاون روستایی استان، “ﻋﻠﯽ ﻋﺮﺏ”، ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻭ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ و “علیرضا خدابنده”، معاون اشتغال و خودکفایی هر ۲ از اداره کل کمیته امداد استان و “پویا نوروزی”، کارشناس مسوول دفتر امور روستایی و شوراها استانداری سمنان در میزگرد ‘دلایل و پیامدهای مهاجرت روستاییان ‘ که در استان سمنان برگزار شد، به ضعف زیرساخت‌ها، کمبود آب ، ادامه خشکسالی‌ها، نگرش‌های غلط فرهنگی، غفلت از توسعه همه جانبه روستاها، رویکرد تک‌بعدی برنامه‌های توسعه‌ای روستایی، درآمدزانبودن کشاورزی، غفلت از گردشگری روستایی و اقتصاد ضعیف زندگی روستاییان اشاره کردند.
***کمبود آب، عامل مهم مهاجرت روستاییان
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی استان سمنان نبود زیر ساخت خدمات را یکی ازعوامل مهاجرت در مناطق روستایی برشمرد و گفت : از ادوار گذشته تا کنون تمام تلاش دولت‌ها جبران نبودها و ضعف‌ها بوده است و اکنون خدمات قابل توجهی به روستاییان ارایه می‌شود.
“منصور کشاورزیان” تبدیل روستاها به شهر را یکی دیگر از عوامل کاهش جمعیت روستایی دانست و اظهار داشت: روند مهاجرت از روستاها از اول انقلاب تاکنون تداوم داشته است.
***زیرساخت عامل مهاجرت نیست
وی با بیان این که اکنون بیشتر روستاهای استان از امکانات و زیرساخت هایی مانند آب، برق، گاز، تلفن و اینترنت برخوردار هستند ولی باز هم پدیده مهاجرت از روستاها وجود دارد، خاطرنشان کرد : می‌توان نتیجه گرفت زیرساخت عامل مهاجرت نیست نیاز به بررسی کارشناسانه دارد.
وی اظهارداشت : تنها در ۲۰ تا ۳۰ درصد مهاجرت از روستاها عوامل زیرساختی مانند آب آشامیدنی و آب کشاورزی نقش داشته‌اند و در ۷۰ درصد مهاجرت‌ها به روستای بزرگتر یا شهر مشکل زیر ساختی وجود نداشته است.
کشاورزیان با اشاره به این که حیات و تداوم مشاغل روستایی مانند دامداری و کشاورزی در گرو تامین آب آشامیدنی و کشاورزی است، کمبود آب و خشکسالی در سال‌های اخیر و در فلات ایران را از دیگر عوامل مهاجرت از روستاها و رکن اصلی از دست دادن شغل برشمرد.
مدیرعامل آب و فاضلاب روستایی استان سمنان فقر فرهنگی را یکی دیگر از عوامل مهاجرت برشمرد و فرهنگ‌سازی را از عوامل پایداری جمعیت در روستاها دانست.
وی اسکان بازنشستگان به صورت دایم و موقتی بعد از بازنشستگی در روستاها را از عوامل مهاجرت معکوس جمعیت از شهر به روستاها دانست و اظهار داشت : این نوع زندگی روستایی در استان در حال قالب شدن است.
کشاورزیان با بیان این که روستاهایی که توان و ظرفیت افزایش جمعیت را دارند باید زیرساخت‌ها برای جذب جمعیت فراهم شود، خاطرنشان کرد : متاسفانه کمبود اعتبارات مانعی برای تامین زیرساخت در روستاهای دارای ظرفیت و موجب مهاجرت است.
*** آسیب‌شناسی و بررسی علت مهاجرت از روستاها
وی بر آسیب‌شناسی و بررسی علت مهاجرت از روستاها تاکید کرد و گفت : باید بررسی شود چرا برخلاف سرمایه‌گذاری عظیم در روستاها در نگهداشت جمعیت موفق نبودهایم.
کشاورزیان تصریح کرد : نگاه صرف به کشاورزی به عنوان تنها محور توسعه و اشتغال روستایی باید تعدیل شود و باتوجه شرایط کنونی و کم آبی و کم بازده بودن برخی محصولات کشاورزی نسبت به آب مصرفی باید به سمت کارهایی نو و ایجاد جذابیت با احیای واحدهای قدیمی رونق توسعه گردشگری و بوم‌گردی و بهبود وضعیت اقتصادی و اشتغال روستا رفت.
وی اظهار داشت: نمی‌توان به طور صد در صد مانع مهاجرت شد ولی می توان با ایجاد اشتغال در روستا اسکان موقت ایجاد کرد و تا حدی روند مهاجرت را آهسته‌تر کرد.
*** کاهش مهاجرت در گرو اشتغالزایی پایدار
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان در این میزگرد ایرنا از مهاجرت به عنوان پدیده اجتماعی یاد کرد و گفت: مهاجرت مربوط به دولت خاصی نمی‌شود و همواره مهاجرت در دولت‌های مختلف وجود داشته است.
“مجید ملکی” نبود و کمبود خدمات، نبود اشتغال در روستا و نیاز جوانان به شغل مناسب و تبعیت از آشنایان را از عوامل مهاجرت و سر ریز جمعیت روستا به شهر برشمرد.
وی با ابراز خرسندی از عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم در ثبات جمعیت روستا، افزود: مقایسه آمار سال ۹۰ با ۹۵ در استان نشان‌دهنده روند روبه رشد افزایش جمعیت روستاهای بالای ۲۰ هزار خانوار به خصوص در شهرستان‌های شاهرود، دامغان و مهدی‌شهر است.
وی با تاکید بر ایجاد اشتغال پایدار از راه جذب گردشگر به عنوان عاملی برای جلوگیری از مهاجرت گفت: به دلیل این که در طول سال بسیاری از خانه‌های بوم‌گردی در روستا را نمی‌توان خالی از جمعیت دید و در تمام فصول سال گردشگر حضور دارد اشتغال پایدار ایجاد می‌شود و اشتغال موقتی نیست.
ملکی یکی از عوامل افزایش جمعیت روستاهای استان را کمک بنیاد مسکن برای تقویت و رونق گردشگری برای ایجاد اشتغال برشمرد و تصریح کرد: برای مثال روستای قلعه بالا بخش بیارجمند شهرستان شاهرود به عنوان روستای گردشگری انتخاب شده است و گردشگران خارجی با ثبت نام در تارنمای تعبیه شده مشتاق سفر به این روستا هستند.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی سمنان تصریح کرد: با اختصاص نزدیک به هفت میلیارد ریال اعتبار از سوی دولت بسیاری از روستاها مانند کویین،ملاده ترمیم و احیا و خانه‌های بوم‌گردی بازسازی شد که این اقدام موجب جذب جمعیت روستا و باعث ایجاد اشتغال پایداربه واسطه جذب گردشگری شده است.
وی نیازسنجی روستاییان و رفع نیازها را از مهم‌ترین راهکارهای جلوگیری از مهاجرت روستاییان دانست و خاطر نشان کرد: متاسفانه تا کنون درباره مهاجرت روستاییان علت‌یابی صورت نگرفته است.
وی خاطرنشان کرد : مدیریت منابع آبی و ذخیره سازی آب در فصل زمستان به دلیل مصرف کم در این فصل و شدت بارندگی برای فصل تابستان از راهکارهای مقابله با مهاجرت است.
*** متوازن نبودن توسعه عامل مهاجرت
معاون حمایت و سلامت خانواده اداره کل کمیته امداد امام خمینی (ره) استان سمنان اظهار داشت: خامفروشی، نبود صنایع تبدیلی و فروش با واسطه موجب کاهش چشمگیر درآمد روستانشینان می‌شود و نداشتن شغل مناسب زمینه مهاجرت از روستا را فراهم کرده است.
“علی عرب” با بیان اینکه سمنان تغییر نیازها و ذایقه روستایی به دلیل دخالت دستگاه اجرایی، نبود توازن در توسعه روستا را از مهم ترین کمبودها در روستاها و عامل مهاجرت دانست و تصریح کرد : با حل این مسایل می توان روند مهاجرت از روستا ها را کند کرد.
*** نگاه تک بعدی به بخش زیرساخت و کم توجهی به موضوعات فرهنگی
وی ادامه داد : نگاه تک بعدی به بخش زیرساخت و کم توجهی به موضوعات فرهنگی موجب شده برخی روستاییان با وجود داشتن شغل مناسب و داشتن وضعیت معیشتی خوب به دلیل بزرگتر شدن فرزندان و فرار از لقب روستایی بودن از دیگر عوامل مهاجرت از روستاها است.
وی با بیان این که روستاها از کانون تولید تبدیل به محلی برای خوش‌نشینی شده است که نشان از تغییر ذایقه‌ها است، اضافه کرد: مشکل اساسی در روستا مشکل فرهنگی است و باید در روستاها نگاه فرهنگی شکل گیرد و با افزایش جذابیت و جاذبه متناسب با ذایقه به طور مثال با ترمیم و ایجاد خانه‌های بوم‌گردی جمعیت را به سمت روستا سوق دهیم.
عرب خاطرنشان کرد : می‌توان با راه‌اندازی سامانه روستایی با یک متولی مشخص به عنوان راهکار برای هم افزایی ادارات در اثر بخشی بهتر و جلوگیری از تداخل ارایه خدمات به روستاییان در کاهش مهاجرت نقش موثر داشت.
وی در تشریح این سامانه گفت در سامانه نقاط ضعف و قوت، پیشنهادات، معادن، محصولات و ظرفیت‌های روستا و اقدامات انجام شده مشخص باشد تا سرمایه‌گذار و دستگاه‌های اجرایی براساس ظرفیت و چشم‌انداز تعریف شده برای هر روستا در سامانه تصمیم‌گیری کنند.
*** مهاجرت روستاییان عامل تخریب روستاها
سرپرست تعاون روستایی استان سمنان مهاجرت روستاییان و خالی از سکنه شدن روستاها را معضل بزرگی دانست و گفت: از دیدگاه آسیب‌شناسی، مهاجرت روستاییان پدیده شومی است که موجب تخریب روستا به عنوان کانون تولید می‌شود.
“احسان عباسپور”، افزایش آسیب‌های اجتماعی براساس تحقیقات را از پیامدهای مهاجرت روستاییان و سریز جمعیت روستایی به حاشیه شهرها برشمرد.
وی خاطرنشان کرد : بررسی واقعیت‌ها از ۲ منظر آماری و ملموس مبین تفاوت آمارها با واقعیت است.
*** تبدیل روستاهای بزرگ به شهر
وی با بیان این که براساس آمار در سال ۱۳۵۷ جمعیت روستاهای کشور، ۷۰ درصد بود و این رقم در سال ۱۳۹۵ به ۲۷ درصد رسیده است. اظهار داشت: آمار جمع‌آوری شده به دلیل تبدیل روستاهای بزرگ به شهر بدون تغییر در مبانی فرهنگی و اشتغال در روستا گویای واقعیت ملموس نیست.
عباسپور خاطر نشان کرد: واقعیت ملموس این است تعداد زیادی از روستاها به عنوان کانون تولید علی رغم وجود خدمات متعدد مانند آب ، برق، گاز، تلفن و راه و زیرساخت‌هایی مانند مدارس و درمانگاه‌های بهداشتی و مراکز فرهنگی تخلیه و خالی از سکنه شده‌اند.
وی نادیده گرفتن منزلت اجتماعی روستاییان نه در قوانین و نه در حرکات اجتماعی، بلکه عدم تامین نیاز مالی و مشکلات معیشتی، خرد شدن قطعات براساس قانون ارث و نداشتن توجیه اقتصادی، نوسانات بازار اقتصادی و نبود تامین اجتماعی گسترده و فراگیر برای پوشش در زمان بروز بحران و نداشتن امنیت شغلی و ایجاد اشتغال از دیدگاه شهری را از عوامل مهاجرت از روستا علی رغم وجود زیرساخت‌ها و خدمات برشمرد.
وی ایجاد زنجیره تولید با پشتیبانی تشکلها و تعاونیها برای ایجاد اشتغال پایدار و حمایت از تولید کننده قبل و بعد از تولید با تهیه مواد اولیه با کیفیت و تامین و تضمین بازار مصرف و فروش در زمینه کشاورزی، دامداری و شیلات را از راهکارهای نگه داشت جمعیت در روستا برشمرد.
عباسپور تصریح کرد: نگرش برای تهیه شناسنامه روستایی و کارکردن بر مبنای طرح توسعه هر روستا باید با محوریت وضعیت موجود روستا و تشکلهای موجود مانند تعاونی تولید،تعاونی زنان تعاونی روستایی و یا یک نهاد روستایی باشد.
*** ارایه خدمات به اقشار روستایی هدفمند نیست
معاون اشتغال و خود کفایی کمیته امداد امام خمینی (ره) استان سمنان با بیان این که روستا محل کار، تلاش و تولید است، گفت: در روستاها زیر ساخت‌ها فراهم بوده و عامل مهاجرت روستاییان نبود اشتغال، بیکاری و نبود تناسب بین علم‌آموزی با ظرفیت روستا است.
“علیرضا خدابنده”، شکل‌گیری صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی، توجه ویژه به بازاریابی برای فروش به عنوان مهم‌ترین بخش تولید در توجیه طرح‌های فنی اشتغال، آموزش و تقویت مهارت شغلی متناسب با ظرفیت روستا، اصلاح الگوی کشت و پرورش دام را از راهکارهای ایجاد فرصت‌های شغلی مناسب، بهبود وضعیت معیشتی و رونق اقتصادی روستاییان و از عوامل بازدارنده در مهاجرت روستاییان دانست.
وی با بیان این که در استان ۷۱۵ قنات وجود دارد، خاطرنشان کرد : در چهار ماهه پایان سال در روستاهایی مانند استربند، فرومد فیروزآباد ظرفیت آبی بسیار خوبی با دبی ۱۰ اینچ وجود دارد که می‌توان یک میلیون و ۵۰۰ هزار متر معکب آب ذخیرهسازی کرد.
وی یکی از مشکلات در موفق نبودن در نگه داشت جمعیت روستایی و مهاجرت روستاییان را نبود همگرایی دستگاه‌های اجرایی برشمرد و گفت: اگر ارایه خدمات به روستاییان به وسیله دستگاه‌های اجرایی هدفمند و هماهنگ به دور از موازی کاری باشد قطعا درصد موفقیت بالاتر و رسیدگی بهتر خواهد بود.
وی با تاکید بر توانمند‌سازی روستاییان در ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی با هدف رونق اقتصادی و مقابله با مهاجرت اضافه کرد: متاسفانه فرهنگ کار و تلاش در بین مردم شهری و روستاییان کم رنگ شده است و باید این فرهنگ در بین مردم نهادینه شود.
***بی توجهی به اقتصاد روستاها
کارشناس مسوول دفتر امور روستایی و شوراها در استانداری سمنان با بیان این که نگرش دولت‌ها تا چند سال گذشته تاکید بر زیرساخت‌ها بوده است، تامین و توسعه نامتوازن زیر ساخت‌ها در بخش عمرانی و فرهنگی و نبود نگاه اقتصادی را عامل اصلی مهاجرت از روستاها برشمرد.
“پویا نوروزی”، هدفمند نبودن اعطای تسهیلات به روستاییان و بی‌توجهی به توانمند‌سازی روستاییان با رویکرد اقتصادی را از دیگر عوامل مهاجرت روستاییان ذکر کرد.
وی تغییر نگرش نسبت به اقتصاد روستا را لازمه ترغیب مردم به زندگی در روستا دانست و گفت: توسعه همه جانبه، ایجاد اشتغال پایدار همراه با نگاه و توجیه اقتصادی در روستا در دستور کار دولت برای نگهداشت جمعیت در روستاها قرار گرفته است.
وی محدودیت منابع آبی و اراضی کشاورزی را مانع توسعه کشاورزی و دامداری دانست و افزود : سرمایه‌گذاری باید به سمت گردشگری، رونق بوم‌گردی و جذب توریست برای نگه داشت جمعیت پیش برود.
وی همچنین به دست نبودن آمار دقیق مهاجرت روستاییان به شهر نیز اشاره کرد.
نوروزی ادامه داد : براساس آمار رسمی مرکز آمار در سال ۱۳۸۵ جمعیت روستاهای سمنان ۱۴۹هزار نفر بود و در سال ۱۳۹۰ جمعیت در این مناطق به ۱۳۹ هزارنفر رسیده و در سال ۹۵ جمعیت روستاهای استان ۱۴۱ هزار نفر اعلام شده است.
وی افزود : با توجه به افزایش جمعیت شهری استان از ۵۸۰ هزار نفر در سال ۱۳۸۵ به ۷۰۳هزار نفر در سال ۹۵ و رشد ۱۵۰ هزار نفری جمعیت استان ، تبدیل به شهر شدن برخی روستاها، مهاجرت به شهرها به دلیل بهبود وضعیت را از جمله دلایل افزایش مهاجرت و کاهش جمعیت روستایی است.
*** ثبات جمعیت در مناطق روستایی
نوروزی ادامه داد : برای ثبات جمعیت در مناطق روستایی باید یک نگاه همه جانبه داشت و نباید صرف ایجاد اشتغال، مباحث زیربنایی و زیرساختی باشد.
به گفته وی فرهنگ‌سازی مهم‌ترین عامل ایجاد اشتغال و توسعه گردشگری فقدان فرهنگ و آگاهی و بی‌میلی به حضور گردشگر مانع توسعه روستا و عامل مهاجرت است.
نوروزی اظهار داشت : تقویت زیرساخت تعریف انگیزه‌های جدید برای دامداری و کشاورزی، تغییر و اصلاح الگوی کشت، مصرف و توزیع، استفاده از فناوری نوین و گسترش ،تقویت صنایع دستی و مشاغل خانگی در فصول بیکاری روستاییان از دیگر راهکارهای نگه داشت جمعیت است.
وی تصریح کرد : نگه داشت جمعیت در روستا به واسطه ایجاد اشتغال، سرگرمی و رونق اقتصاد خانواده می‌تواند از بسیاری آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کند.
وی با تاکید بر تکمیل زنجیره آموزش، یکی از چالش‌های مهم در شهرها و روستاها را وجود افراد دانش آموخته برشمرد و گفت: آموزش و مهارت‌آموزی باید متناسب با نیاز روستا و کاربردی باشد تا از تعداد دانش آموخته بیکار کاسته شود.
به گزارش خبرگزاری روستا، ۳۹ هزار روستای بالای ۲۰ خانواده جمعیت در کشور وجود دارد.
انتهای پیام///
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.